Bosworth Toller's

Anglo-Saxon

Dictionary online

bútan

  • preposition
  • adverb
Dictionary links
Wright's OE grammar
§559;
Add: A. prep.
with dat.
outside of,
local
Show examples
  • Þá men þe hié foran forrídan mehton bútan geweorce,

      Chr. 894; P. 88, 11.
  • Bútan fæstenne gefeohtan,

      Ors. 4, 5; S. 168, 22, 2.
  • Þætte nán búton þǽre gesomnunga ne sié,

      Bt. 24, 4; F. 86, 3. ꝥ
  • Þá eálond út on gársecge bútan Breotone

    insulas ultra Brittaniam in oceano,

      Bd. 1, 3; Sch. 15. 6.
  • Hé ne mihte búton ðám hrófe ácuman,

      Hml. Th. ii. 184, 12.
in reference to state, condition,
free from, not in a state of
Show examples
  • All Angelcynn þæt búton Deniscra monna hæftniéde wæs,

      Chr. 886; P. 80, 12.
  • Þǽm þe búton þeówdóme wǽron,

      Ors. 2, 4; S. 72, 7.
without, free from, not provided with
Show examples
  • Bútan ǽnigre hǽse

    abs quolibet jussu,

      Ælfc. Gr. Z. 271, 14.
  • Bútan geswince ic sitte hér sine labore hie sedeo, bútan leahtre sine crimine, bútan ógan hé hine gerest absque terrore quiescit, bútan twýnunge

    absque ambiguitate,

      272, 10-13.
  • Búton ælmessan and fæstenne lifian,

      Bl. H. 41, 32.
  • Búton mete and drence,

      57, 10.
  • On ánum báte bútan ǽlcum geréþrum,

      Chr. 891; P. 82, 19.
  • Agustuses ládteówas búton Agustuse selfum,

      Ors. 5, 15; S. 250, 8.
except, (all, none) but
Show examples
  • Þæs óþres folces þone mǽstan dǽl hié him tó gecirdon búton þám cyninge Ælfréde,

      Chr. 878; P. 74, 28.
  • Hié wǽron simle healfe æt hám, healfe úte, bútan þǽm monnum þe þá burga healdan scolden,

      894; P. 84, 32.
  • Ymbe .xli. wintra bútan ánre niht,

      941; P. 110, 9.
  • Ealle ofslagene wǽron búton feáwum. Ors. 4,

      6; S. 178, 30.
  • Hit ná næs on ðǽm dagum búton gewinne

    there was nothing but fighting in those days,

      3, 10; S. 138, 19.
besides, in addition to
Show examples
  • Tóforan ðám oððe bútan þám

    praeter illa,

      Ælfc. Gr. Z. 270, 10.
  • Mid allra óðerra priósta bútan ðissum mæsseprióstum efen .lx.,

      Cht. Th. 72, 3.
  • Hé ofslóh má þonne .xxx. gódera þegena bútan óðrum folce,

      Chr. 1052; P. 178, 19.
  • Syx hund manna bútan þǽm þe hié mid heora wǽpnum ácwealdon. Bl. H. 203, 29. ¶ bútan þám þe

    besides

    :-- Wurdon .viiii. folcgefeoht gefohten, and bútan þám þe Ælfréd and ánlípig aldormon oft ráde onridon þe mon ná ne rímde.
      Chr. 871; P. 72 13.
  • Hé hæfde ealle Asiam on his geweald ...; bútan þǽm þe hé eác fór mid gefeohtum on Sciððie,

      Ors. 1, 2; S. 30, 2.
notwithstanding, in spite of, for all (that)
Show examples
  • Þurcyl beád metsunga tó þám here ..., and búton þám (for eallon þám,

    v.l.

    ) hí hergodan,
      Chr. 1013; P. 144, 10.
  • Búton eallum þisum yfelum se cyning hét gyldan þám here .xxi. þúsend punda,

      1014; P. 145, 25.
with acc.
outside
Show examples
  • Hé áwearp ꝥ líc út búton þone weall,

      Gr. D. 198, 11.
except, (nothing) but (cf. C. III. 1)
Show examples
  • Eal hé ꝥ for Godes lufan sealde búton ðone dæghwámlican andleofan ánne,

      Bl. H. 213, 19.
  • Þeah hit ne sý bútan feorðan dǽl hláfes. Wlfst. 238, 27. B. adv., or without following case.
outside
Show examples
  • Hié genámon ceápes eall þæt þǽr búton wæs,

      Chr. 894; P. 88, 10.
  • Nǽre hit nó ꝥ héhste gód, gif him ǽnig bútan wǽre,

      Bt. 24, 1; F. 80, 15.
  • Ge on hiora híréde ge búton,

      29, 2; F. 104, 30.
  • Hé hwearf æfter wegum ge búton geond þone wudu,

      Bl. H. 199, 13.
without
Show examples
  • Hié him tó getióð ðæt, ðætte hié eáðe bútan bión meahton,

      Past. 293, 18.
  • Ðás béc sceal hé néde habban, and hé ne mæg bútan beón,

      Ll. Th. ii. 350, 16.
  • Forlǽt hé ꝥ scyp standan, for þám him þincð ꝥ hé mæge ǽð bútan faran þonne mid,

      Shrn. 175, 13. C. conjunction.
with subj.
unless, except, if ...
not
Show examples
  • Búton Drihten gehealde þá burh

    nisi Dominus custodierit civitatem,

      Ælfc. Gr. Z. 262, 13.
  • Búton (búta, L.R.) God beó mid him ... búton hwá beó edníwan gecenned

    nisi fuerit Deus cum eo ... nisi quis natus fuerit denuo,

      Jn. 3, 2, 3.
  • Búton him geholpen weorðe,

      Past. 251, 18.
  • Him þæt tó lytel yfel þúhte, búton hié bié þæs naman benáme,

      Ors. 2, 8; S. 94, 3: Bl. H. 37, 17: 43, 18.
  • Ne bideþ hé æt ús nǽnig óþor edleán, búton ꝥ wé úrne líchoman and úre sáule unwemme him ágeofan,

      103, 21.
  • Hwæt mǽnde hé elles, búton ꝥ wé gefyllon þæs þearfan wambe?,

      39, 29.
  • Ic wéne ꝥ ic þé up áhófe ... búton þú git tó full sý þæs þe lǽfed is,

      Bt. 11, 1; F. 30, 19.
  • Búton hé gelýfde ꝥ hí árísan sceoldon, elles hé offrode on ídel,

      Hml. S. 25, 473.
if only
Show examples
  • Ne róhtan hí hú synlíce hit wǽre begytan, búton hit cóme tó heom

    did it but come to them,

      Chr. 1086; P. 218, 11.
with indic,
except, but (that), if ... not
Show examples
  • Búton þú woldest, ne cóme ðú

    ni uelles, non uenisses,

      Ælfc. Gr. Z. 262, 11.
  • Hé wæs swíþe yfel monn ealra þeáwa, búton ꝥ hé wæs céne,

      Ors. 6, 14; S. 268, 27.
  • Búton ꝥ hé wiþ his hláford won,

      6, 35; S. 292, 16.
  • Hwæt magon wé secgean, búton ꝥ hí scotedon swíþe?,

      Chr. 1083; P. 215, 16: Bl. H. 19, 22.
  • Nóht elles ne wunað, búton ꝥ án ꝥ sé mæg hine sylfne lǽran,

      101, 5.
  • Næfde heó nóht on hire, búton ꝥ án ꝥ heó hæfde mennisce onlícnesse,

      147, 15.
  • Ymb twéntig wintra his ríces, bútan án ðágyt næs gefylled

    anno regni sui uicesimo necdum impleto,

      Bd. 5, 5; Sch. 648, 19.
adversative,
but
Show examples
  • Ne gémdon hié nánes fyrenlustes, búton swíþe gemetlíce þá gecynd beeódan,

      Bt. 15; F. 48, 7.
  • Ic ne girnde ríces, búton ic wilnod þeáh andweorces,

      17; F. 58, 25.
  • Ic nát húmeta, búton wé witon ꝥ hit unmennislíc dǽd wæs,

      31, 1; F. 112, 16.
  • Næs nán færeld tó Róme, búton twégen hleáperas Ælfréd sende mid gewritum,

      Chr. 889; P. 82, 5.
  • Ealle þá witan gefeóllan of ánre upflóran, bútan se hálga Dúnstán ætstód,

      978; P. 123, 2.
  • (2 a) introducing the answer to a question, where the first clause is not expressed

    Ac hwonon wurde þú þus swíþe geswenced? Búton ic wát ꝥ þú haefst ðára wǽpna tó hraþe forgiten,

      Bt. 3, 1; F. 4, 21.
  • Hé ongan þá cnyhtas tó áxienne, for hwig ꝥ folc þone Hǽlend swá yfele hæfde. Hig andswaredon: 'Búton hig habbaþ andan tó hym,Nic. 4,

      18.
  • ' Hwæt hæfð hé gedón ꝥ hé sweltan scyle ? Hig sǽdon: 'Búton forr
  • III. without dependent verb (cf. Bl. H. 147, 15 under II. 1).
(
any, few) but (cf. A. II. 2)
Show examples
  • Hira feáwa onweg cómon, búton þá áne þe fit út ætswummon,

      Chr. 918; P. 98, 30.
  • Litel rihtwísnesse wæs mid ǽnige men, búton mid munecan áne,

      1086; P. 218, 8.
after a negative clause, (none, nothing) but (cf. nobbut in dialects); ne . . . bútan but, only, not more than :
Show examples
  • Næfde ic nǽnne hiht on óðerne nǽfre búton on ðé

    spem in alium numquam habui, praeter in te,

      Ælfc. Gr. Z. 270, 12.
  • Næs gemétt sé ðe ágénhwurfe, búton (búta, L. R.nisi) þes aelfremeda,

      Lk. 17, 18.
  • Nis nán man gód, búton God ána,

      18, 19.
  • Hié nǽron on hie hergende búton þrié dagas,

      Ors. 2, 8; S. 94, 1: 3, 7; S. 120, 14.
  • Ne mehte mon búton feáwa ofslagenra geáhsian

    fix quem-quam requiri, qui perierit,

      2, 8; S. 94, 12.
  • Hé wolde gewin findan, ac hé ne mehte búton sibbe,

      6, 3; S. 256, 30.
  • Hé næs búton seofontiéne*-*wintre,

      4, 9; S. 190, 29.
  • Nolde hé ná andswerian búton mid mon*-*þwǽrnesse,

      Bl. H. 33, 29.
  • Nis nǽnig man ꝥ þurfe gesécan, búton þá,

      103, 16 : 185, 9.
  • Ðá gebróðra næfdon búton fíf hláfas,

      Hml. Th. ii. 170, 34.
after a comparative, than, but
Show examples
  • Nán man má wífa næbbe búton .i.,

      Ll. Th. ii. 300, 13.
after interrogative clause, (who, what) but:
Show examples
  • Hwæt wæs seó ræste elles búton se hálga innoð ?,

      Bl. H. 11, 20: 59, 27.
  • Hwylc bið hé búton swylte stán ?,

      21, 26.
  • Hwæt is ðis líf búton weg?,

      Hml. Th. i. 614, 1.
  • Tó hwǽm cumaþ hí elles bútan tó tácnunge sorges?,

      Bt. 7, 2; F. 18, 21.
  • Hwæt gelýfeþ se líchoma bútan þurh þá sáwle?,

      Bl. H. 21, 22.
Similar entries
v. on-bútan ; be-útan.
Full form

Word-wheel

  • bútan, prep.; adv.