Bosworth Toller's

Anglo-Saxon

Dictionary online

hám

Dictionary links
Wright's OE grammar
§133; §282; §335; §562;
Add:
a farm, estate
Show examples
  • Tó hyre ágenum háme

    ad prędiolum suum,

      An. Ox. 4741.
  • Háme prędia (ut ab urbe ad propria

    praedia

    ducerentur,
      Ald. 69, 4), 4840.
  • Hé forgeaf summe hám tó þǽre hálgan stówe,

      Hml. S. 6, 232.
  • Hé cwæð ꝥ hé ne mihte embe munuclíf þá smeágan . . . ac wolde beón embe his þincg . . . and gedreóhlǽcan his hámas, 121. I a. as a technical English term,

    a vill, manor

    (v. Se bohm
      Vill. Comm. s. v.) :--
    Fela sceal tó holdan hámes geréfan and tó gemetfæstan manna hyrde, Angl. ix. 265, 10.
  • Þone hám æt Beccanleá . . . and æt Felhhamme and þá land þe þǽrtó hýran,

      Cht. Th. 489, 12-18 : 2: 9: 19.
  • Wearð ádrǽfed Óslác of earde . . . háma bereáfod,

      Chr. 975 ; P. 120, 24.
  • Ic geeácnode intó Élégmynstre ðæs þrý hámas ðe ðus sind gehátene,

      Meldeburna, Earmingaford, Norðwold, C. D. iii. 60, 33.
a dwelling, an abode.
on earth.
a habitable building, a house
Show examples
  • þurhwuniendum eallum þám getimbre þæs hámes

    perdurante tota domus fabrica,

      Gr. D. 119, 27.
  • Sum bið bylda til hám tó habbanne,

      Crá. 76.
the fixed residence of a person or family, an inhabited house, a residence:
Show examples
  • Gelaðode se gesíð hine tó his hám, and hé hine gesóhte and on his hús eóde and his swǽsenda breác

    rogatus a comite intrauit epulaturus domum eius,

      Bd. 3, 22 ; Sch. 297, 1.
  • Æt Finnes hám,

      B. 1156.
  • Hé bewiste swá hwæt swá man dyde on his háme (hám, v. l.)

    quaeque in ejusdem domo agebantur noverat,

      Gr. D. 299, 30.
  • Ic wunode in mínum háme (hám, v. l.) þe mé gelamp in þissere byrig of mínes fæder yrfe,

      313, 27.
  • Decius áwédde . . . and ásprang sárlic wóp on ðám háme,

      Hml. Th. i. 434, 15.
  • Sé ðe forlétes hús ł hám,

      Lk. L. 18, 29.
  • Geþenca hweðer áwiht mani mann cynges hám séce þér ðǽr hé on túne byð,

      Solil. H. 44, 2.
  • Hé Hróðgáres hám gesóhte,

      B. 717.
  • Hé þǽr háligne hám árǽrde,

      Gú. 120: 242.
  • Hý hleóleáse háma þoliað,

      193.
  • [On] ǽlces cynges háma [hýrede] beóð sume on búre, sume on healle, sume on ódene, sume on carcerne,

      Solil. H. 44, 18.
  • Sume wuniað on wéstennum, gesittað hámas on heolstrum,

      54.
  • Gewiton him þá wígend wíca neósian . . . Frysland geseón, hámas and heá burg,

      B. 1127: Chr. 937; P. 106, 18: Exod. 453.
  • Ic hire beád gymmas . . . and mǽre gebytlu, hámas and hýred,

      Hml. S. 8, 37.
a place that used to be a person's home
Show examples
  • Gif man mægð gebigeð . . . gif hit fácne is, eft æt hám gebrenge,

      Ll. Th. i. 22, 2: 10, 8.
in connexion with marriage, v. VII. I a
Show examples
  • Abraham idese bróhte tó háme, þǽr hé wíc áhte,

      Gen. 1721.
  • Þǽm tó hám forgeaf Hréðel ángan dohtor,

      B. 374.
not on earth
Show examples
  • Hé on norðdǽle hám and heáhsetl heofena ríces ágan wolde,

      Gen. 33 : Sat. 276.
  • Þára écena háma,

      Solil. H. 2, 15.
  • Sécan þá hámas and þá árleásaneardungstówe,

      Seel. 70.
figurative, (long)
home
Show examples
  • Hé foresǽde þone dæg þe hé sceolde cuman tó Cofantreó tó his langan háme,

      Vis. Lfc. 90.
  • Ic sceal lange hám, eardwíc uncúð, ána gesécan,

      Ap. 92.
an inhabited place, district, region, neighbourhood.
on earth
Show examples
  • Ne métte hé ǽr nán gebún land, siþþan hé from his ágnum hám fór,

      Ors. 1, 1; S. 17, 24.
  • Tróia burg . . . lengest burne háma under hefonum,

      Met. 9, 18.
not on earth
Show examples
  • Is hám sceapen ungelíce englum and deóflum,

      Cri. 898.
  • Nis þæt betlic bold, ne nóht ryhtlic hám, ac þǽr is helle grund,

      Dóm. 24.
  • Eádig eorl heofona hámes earnað,

      Ph. 483 : Gú. 768.
  • In þǽm deóran hám (

    heaven

    ),
      Sat. 219.
  • Tó þǽm hálgan hám heofona ríces,

      An. 1685.
  • On þám écan háme,

      Solil. H. l. 18.
  • Trumlicne hám, beorhte burhweallas,

      Sat. 294: 362.
  • Hé wolde him tó helpe hám gesécan (

    visit their dwelling (hell )

    ),
      436.
  • Hám áléfan, éðel tó ǽhte,

      278.
a place where rest, refuge, or satisfaction is found
Show examples
  • Þǽr hé hungrium hám staðelude

    collocavit illic esurientes,

      Ps. Th. 106, 35.
  • Úton wé hycgan hwǽr wé hám ágen,

      Seef. 117.
native country
Show examples
  • Lyt eft becwóm hámes niósan,

      B. 2366.
  • Þá hé tó hám becóm,

      2992 :Víd. 94.
  • Tó háme,

      Exod. 456.
  • Þára þe hám eahtode,

      B. 1407.
in prepositional phrases.
æt hám.
at or in one's own house
Show examples
  • Of hígna gémę́num gódum ðaer aet hám,

      Txts. 444, 24.
  • Þá hí æt hám (húse, L., R. domi) wǽron,

      Mk. 9, 33.
  • Hit cýþán þám ðe æt hám (húse, R.) synt,

      Lk. 9, 61.
  • Maria sæt æt hám (háme, L., R.),

      Jn. 11, 20.
  • Se gesíð him nolde ǽr yfles gestiéran æt hám,

      Ll. Th. i. 134, 6.
  • On ǽlcum treówo ic geseah hwæthwuga þæs þe ic æt hám beþorfte,

      Solil. H. 1, 8.
in one's own neighbourhood, town, etc.
Show examples
  • Ne geséce nán man þone cyng for nánre sprǽce, búton hé æt hám rihtes wyrðe beón ne móte,

      Ll. Th. i. 266, 10.
  • Hæfde se cyning his fierd on tú tónumen, swá ꝥ hié wǽron simle healfe æt hám, healfe úte,

      Chr. 894; P. 84, 32.
  • Þá cinges þegnas þe þá æt hám æt þǽm geweorcum wǽron,

      P. 87, 15.
in one's own country, not abroad
Show examples
  • Hié heora here on tú tódǽldon, óþer æt hám beón heora lond tó healdanne, óðer út faran tó winnanne,

      Ors. 1, 10; Swt. 46, 16,
    Higelác æt hám wunade, B. 1923.
fram
hám from native sources
Show examples
  • Þæt fram hám gefrægn Higeláces þegn gód mid Geátum,

      B. 194.
tó hám hweorfan, faran, etc., to return to one's house or
neighbourhood
Show examples
  • Þá hwurfan hí eft tó háme (hám,

    v. l.) redierunt,

      Bd. 4, 25 ; Sch. 497, 21.
  • Hé eft gewát tó hám faran,

      B. 124.
  • Gecerdon ðá ðe gesended waeron tó hám

    reuersi qui missi fuerant domum,

      Lk. L. 7, 10.
  • Cuóm tó hús ł tó hám

    ueniens domum,

      15, 6.
  • Hié swá sigebeorhte tó hám fóran,

      Bl. H. 203, 31.
  • On burh rídan hále tó háme,

      By. 292.
hám
as adverb; home
Show examples
  • Hám wegað

    advehunt,

      Wrt. Voc. ii. 1, 5.
  • Hié hám férdan

    abscedunt,

      3, 20.
  • Hám feredan

    advectabant,

      5, 5.
to one's home, house, or
abode
Show examples
  • Þonne hé hám cymð

    ueniens domum,

      Lk. 15, 6: 7, 10: Ll. Th. i. 274, 21: 232, 21: Solil. H. 1. 5.
  • Ðæt sceáp ðæt forloren wæs gé hám né bróhtan (

    non reduxistis

    ),
      Past. 123, 10 : Solil. H. 1. 6.
  • Hé ne mihte hám tó his gemæccan gehweorfan,

      Hml. A. 125, 269.
  • Gif hwilc man forstolen þingc hám tó his cotan bringe,

      Ll. Th. i. 418, 17.
  • Begyte þá báde hám sé þe heó fore genumen sý,

      354, 7.
  • Fela tilða hám gæderian,

      Angl. ix. 261, 17.
  • ¶ with verb of motion implied :-- Búton heó fram þám ceorle wille eft hám ongeán, Ll. Th. i.
      416, 14.
  • (I a) In connexion with marriage. v. II. I b β. [Cf. O. H. Ger. heim-bringa domi duca (domi duca dea quae praeessee] :-- Ne hí ne beóþ hám gebróhte

    neque nubentur,

      An. Ox. 1265.
to one's own district or
neighbourhood
on earth
Show examples
  • Ðá óþre hám cómon,

      Chr. 917; P. 98, 4.
not on earth
Show examples
  • Cóm þegen Hǽlendes hám tó helle,

      Sat. 427.
to one's native country
Show examples
  • Ic hám síþie

    repatrio,

      Wrt. Voc. i. 22, 30.
  • Æfter wræcsíðe hám cumenum,

      Chr. 792; P. 55, 29.
  • Se cyning (

    Ulysses

    ) hám cerde,
      Bt. 38, 1; F. 194, 8.
  • Hit Scipia oftrǽdlíce hám onbeád (

    sent home orders

    ) þæt hié hit ne angunnen, and eác self sǽde, þá hé hám of Ispanium com,
      Ors. 4, 12; S. 208, 34.
  • Lida . . . hám cymeð, nefre him holm gestýreð,

      Gn. Ex. 106,
Similar entries
v. bisceop-hám, cyne-hám, heofon-hám, mynster-hám.
Full form

Word-wheel

  • hám,